De ‘overkoepelende’ term is ADHD: een aandachtstekort-stoornis die invloed heeft op de concentratie en het uitvoeren van taken. ADD en ADHD zijn allebei aandachtsstoornissen: snel afgeleid, vergeetachtig, slechte organisatie, chaotisch (vaak dingen kwijt en problemen met tijd), moeite met informatieverwerking. Hierdoor ontstaan problemen bij het afmaken van schoolwerk en andere taken. AD(H)D’ers kunnen vaak heel moeilijk hun aandacht bij gesprekken houden en missen daardoor vaak details.
ADD is de variant zonder de hyperactiviteit, maar er zijn veel meer verschillen. Mensen met ADD worden vaak gezien als ongemotiveerd, onderpresterend, verlegen of lui. ADD wordt vaak pas duidelijk merkbaar op de middelbare school of nog later, aangezien vóór die tijd nog niet zoveel eisen worden gesteld op het gebied van zelfredzaamheid en eigen verantwoordelijkheid.
Iemand met ADD kan zich wèl goed op taken concentreren die hem/haar interesseren. In andere gevallen kost het heel veel moeite kosten de aandacht erbij te houden.
Kenmerken van ADD
- Gevoelig / emotioneel / betrokken
- Voelt zich regelmatig overspoeld
- Emotionele wisselingen (stemming)
- Chaotisch / vergeetachtig
- Snel afgeleid; concentratieproblemen
- Slordigheidsfouten maken
- Trekt zich graag terug
- Kan ergens volledig in opgaan; grote passie bij interesse
- Veel fantasie
- Creatief talent
- Assertief, maar vaak onzeker over zich zelf
- Bijzonder gevoel voor humor
- Op de achtergrond
- Uitstelgedrag
- Ver vooruit denken
- (Te) veel gedachten
- Perfectionistisch
- Staren / dagdromen / lijkt afwezig
- Analytisch en probleem-oplossend
- Moeite met luisteren
- Slecht in staat aanwijzingen op te volgen
- Moeite hoofdzaken van details te onderscheiden
[AD(H)D in combinatie met dyspraxie (ontwikkelingstoornis in de motoriek) wordt ook wel DAMP-syndroom genoemd.]
Subtypes volgens dr Daniel Amen
Dr Daniel Amen, psychiater, ADD-er en ADHD-deskundige, onderscheidt de volgende subtypes:
Het klassieke voornamelijk hyperactieve subtype
Hyperactiviteit, maar met minder dan zes symptomen van aandachtsproblemen.
AD/HD, het gecombineerde type
Met aandachtsproblemen en hyperactiviteit/impulsiviteit.
ADD, met voornamelijk concentratieproblemen.
Aandachts- en concentratieproblemen, chronische verveling, lage motivatie, vergeetachtig en regelmatig klachten van vermoeidheid.
Overfocused ADD
Problemen met het verleggen van de aandacht naar een andere onderwerp, cognitieve inflexibiliteit, problemen met veranderingen, veel piekeren en vaak conflicten met anderen.
Slaapkwab-ADD
Onoplettendheid en/of hyperactiviteit/impulsiviteit en stemmingswisselingen, agressie, milde achterdocht, angst zonder reden, atypische hoofdpijn of buikpijn, visuele of auditieve hallucinaties en leerproblemen (voornamelijk bij het opnemen van informatie).
Limbische ADD - het depressieve subtype
Onoplettendheid en/of hyperactiviteit/impulsiviteit en negatieve gedachten, perioden van depressies, slaapproblemen, lusteloosheid, laag zelfbeeld, sociale isolatie, lage motivatie en snel prikkelbaar.
Ring-van-vuur-ADD - het explosieve subtype
Vernoemd naar het beeld wat gezien wordt van een hersenscan. De symptomen van deze afwijkende vorm zijn o.a. ernstig oppositioneel gedrag, erg snel afgeleid, irritatie, opvliegendheid en stemmingswisselingen.
ADHD veroorzaakt door hersenbeschadiging, voornamelijk van de linker prefrontale cortex (hersenschors). De symptomen; zichzelf niet in bedwang hebben, aandachts-, concentratie-, organisatie- en uitvoeringsproblemen) ontstaan of verergeren in het jaar na het hoofdletsel.
De belangrijkste overeenkomsten tussen ADHD en ADD:
• problemen met concentratie
• snel afgeleid / concentratieproblemen
• uitstelgedrag
• chaotisch
• vaak leerproblemen
• ernstige problemen met planning
• wisselend presteren
• vaak lage zelfwaardering
• gevoelig voor verslavende middelen
• bij interesse: hyperfocus
• behoefte aan (emotionele) rust
Counselling kan daarbij helpen.
Verschillen ADD en ADHD
Hoewel ADD en ADHD op elkaar lijken en van elkaar verschillen, zijn er natuurlijk ook verschillen door iemands individuele karakter en aanleg.
| ADD | ADHD |
|---|---|
| Overwegend aandacht/concentratietekor | Overwegend hyperactief |
| Laag activiteitsniveau | Hoog activiteitsniveau |
| Moeite met opstarten | Kan moeilijk afgeremd worden |
| Denkt veel en werkt langzaam | Start meteen en werkt snel |
| Voorzichtig | Roekeloos, veel blessures en wonden |
| Raakt snel door indrukken/anderen overspoeld | Overspoelt anderen |
| Prikkelbaar, snel ontstemd | Prikkelbaar, snel ruzie |
| (Lijkt) verlegen | (Lijkt) spontaan |
| Stil en dromerig | Luidruchtig en druk |
| Vaak moe en in zichzelf gekeerd | Meestal energiek en extravert |
| Heeft meestal weinig vrienden, maar is trouw in vriendschappen | Maakt snel vrienden, moeite met onderhouden vriendschappen |
| Vaak pas op middelbare school gezien | Meestal op peuterleeftijd gezien |
| In gedachten verzonken, dagdromen | Snel afgeleid door prikkels van buitenaf |
| Analytische oplossingen | Humoristische oplossingen |
| Op de achtergrond | Op de voorgrond |
| Trekt zich graag terug | Kan moeilijk alleen zijn |
| Zoekt rust | Zoekt afleiding |
| Afwachtend, bedachtzaam | Impulsief, handelt direct |
| Met één ding tegelijk bezig; kan de aandacht niet verdelen | Met veel dingen ‘tegelijk’ bezig; kan niet lang de aandacht bij één ding houden |
| Groot empathisch vermogen | Is vaak meer met eigen dingen bezig |
| Kan moeilijk ‘nee’ zeggen | Kan gemakkelijk ‘nee’ zeggen |
| Doet mee, doorzetter (kans op burn-out, psychische klachten) | Neemt vaak het voortouw, doorzetter (gering afbraakrisico) |
| Vaker lage zelfwaardering | Vaker zeker van zichzelf |
